UBAKoninklijke Unie van de Belgische Zendamateurs vzw

slideshow 1

Photo: Couloir

HF-banden

HF Greyline

De HF-banden of de kortegolfbanden

De decameterbanden worden ook wel eens de HF-banden (Hoog Frequent banden) genoemd. Dat zijn de 160, 80, 40, 30, 20, 17, 15, 12 en 10-meter banden. Op die banden is het mogelijk verbindingen tot stand te brengen over zeer grote afstanden. Zeg maar als het ware de wereld rond. Alle communicatiemodes worden er gebruikt. Telefonie (enkelzijband of SSB) en telegrafie (CW of morsecode) worden het meest gebruikt. Op de decameterbanden zijn specifieke frequentie segmenten voorbehouden voor de verschillende modes. Het betreft hier internationale afspraken die in België door het BIPT echter niet meteen worden verplicht. In andere landen is die zgn. bandplanning wel (zoniet gedeeltelijk) door de overheid opgelegd.

Propagatie op de decameterbanden

Radiogolven op de decameterbanden worden, in tegenstelling met radiogolven op VHF en UHF (althans in regel) afgebogen in de ionosfeer. De ionosfeer is de ruimte die zich bevindt op een hoogte van een tiental tot een honderdtal kilometers boven het aardoppervlak. Op de korte golven (decameterbanden) spreekt men van ionosferische propagatie. Afhankelijk van de densiteit van ionisatie in de verschillende lagen van de ionosfeer worden sommige radiogolven op bepaalde frequenties er afgebogen, geabsorbeerd of gewoonweg doorgelaten. Dit alles maakt het mogelijk dat wij, afhankelijk van de activiteit van de zon (de 11-jarige zonnevlekkencyclus, de jaarlijkse aarde-zonnecyclus alsook onze dagcyclus), over zeer grote afstanden kunnen communiceren op de decameterbanden. De totaliteit is een vrij complex en een steeds veranderend gegeven. We kunnen echter schematisch de volgende typische voortplantingscondities vooropstellen.

 

  • Op de 160-meterband (juist boven de middengolven!) zijn overdag alleen lokale verbindingen op grondgolf (enkele tientallen km) mogelijk. Dat is te wijten aan de geïoniseerde D-laag die gedurende de dag alle radiogolven op dergelijk lage frequenties absorbeert. Gedurende de nacht verdwijnt de D- laag en dus ook de absorptie. Er zijn op dat ogenblik dan verbindingen mogelijk over grote afstanden, mits het gebruik van aangepaste antennes (die erg groot zijn op deze golflengte). 
  • De 80-meterband laat overdag verbindingen toe die tot een 500 km ver reiken. Het is opnieuw de D-laag die de signalen absorbeert en verhindert dat op 80-meterband gedurende de dag langere afstanden kunnen worden overbrugd. Gedurende de nacht kunnen courant over zeer lange afstanden verbindingen worden gemaakt. Opnieuw is daartoe het gebruik van geschikte antennes noodzakelijk. 
  • Op de 40 en 30-meterband laat de D-laag overdag ook haar invloed gelden. Maar er zijn, zelfs over de middag, verbindingen over een paar duizend kilometers mogelijk. Van vrij vroeg vóór zonsondergang tot vrij laat na zonsopgang zijn de 40 en de 30-meterband ideaal voor intercontinentale verbindingen. Ze worden ook het minst beïnvloed door de 11-jarige zonnevlekkencyclus en blijven (jaar-in, jaar-uit) gedurende de nacht open voor verbindingen over lange afstanden. 
  • De 20-meterband wordt door velen aanzien als de meest betrouwbare band voor lange-afstandsverbindingen. De band is praktisch de hele dag bruikbaar. Het is alleen tijdens de wintermaanden met een minima aan zonnevlekken dat de band ‘s nachts onbruikbaar wordt. 
  • De activiteit op 17 en 15-meterband wordt zwaar beïnvloed door de zonnevlekken-cyclus. Gedurende de maxima zullen die banden de hele dag bruikbaar zijn, zelfs tot laat in de nacht. Bij een minima aan zonnevlekken zullen het vooral de noord-zuid verbindingen zijn die mogelijk blijven.
  • De 10 en 12-meterbanden zijn nog meer onderhevig aan de zonnevlekkencyclus. Gedurende de maxima zijn prachtige verbindingen mogelijk over lange afstanden met uiterst beperkte middelen. Tijdens de zonnevlekkenminima daarentegen zijn die banden zo goed als onbruikbaar voor die lange afstanden, uitgezonderd in de noord-zuid richting.

Het station voor de HF-banden

Waarschijnlijk zul jij je afvragen wat je zo allemaal nodig hebt om op de decameterbanden te beginnen. Over het algemeen zal de nieuwbakken radioamateur zich een tweedehands of zelfs een nieuwe zender/ontvanger (transceiver) voor de decameterbanden aanschaffen. In het UBA-maandblad CQ-QSO en op deze website worden tweedehandstoestellen aangeboden onder de rubriek Hambeurs. Daaruit kan de nieuwe radioamateur een keuze maken. Bij de aanschaf vraagt hij het best raad aan een ervaren radioamateur. Die ontmoet hij zeker in iedere UBA-sectie (zie onder UBA / UBA-secties).

Een nieuwe zender/ontvanger (transceiver) voor de decameterbanden kost ca. € 1250 tot € 4000. Tweedehandstoestellen kun je vanaf € 500 aantreffen. De eerste decameterantenne zal waarschijnlijk een dipool (draadantenne) of een kwart-golf verticale worden. De antenne kan ook de beginnende radioamateur zelf maken en op punt stellen, eventueel mits wat hulp van een ervaren collega. Dat kost dan meestal minder dan € 100 aan materiaal. Er is geen enkele reden om hiervoor veel geld uit te geven. Met een eenvoudige transceiver, een vermogen van 100 Watt en een dipool of een verticale antenne is het mogelijk om veel ervaring op te doen, mooie DX te werken en binnen de kortste keren het gegeerde DXCC-diploma (waarvoor je 100 landen moet bevestigd hebben) in de wacht te slepen.

Op de decameterbanden is de ligging van het station minstens even belangrijk als de antenne zelf. Van een ligging midden in de stad mag je hetzelfde resultaat niet verwachten als van een ligging in open veld of -beter nog - onmiddellijk aan zee.

Over de jaren heen en gebaseerd op eigen ervaring en kennis, zal de radioamateur de gelegenheid hebben zijn station continu op allerlei vlakken te verbeteren en uit te breiden. Het is vooral op het vlak van de antennes dat de meest spectaculaire verbeteringen zullen worden verwezenlijkt. Daarbij mag de know-how, de kennis en de vaardigheid van de operator niet worden vergeten. Die zijn de beste garantie om de hobby van radioamateur op een succesvolle manier op de HF-banden te beleven.
HF Yagi
HF Station
HF Antenna
HF Station
HF Station
HF Awards
NOAA Aurora
HF
HF Repair