UBAKoninklijke Unie van de Belgische Zendamateurs vzw

slideshow 1

Photo: Couloir

CW 'on the air' en elders

DK0WCY

DK0WCY seint - al meer dan 20 jaar - gegevens in CW (en RTTY en PSK31) over de zonneactiviteit en de toestand van het aardmagnetisch veld, op 3579 kHz en op 10144 kHz.


Audiofragment DK0WCY 10144 kHz, werkelijke snelheid
Idem, maar vertraagd
Idem, maar sterk vertraagd

Berichttekst

LUSAT

De kleine LUSAT mag dan niet meer bruikbaar zijn voor satellietverbindingen, hij zendt nog steeds loyaal "dienstinformatie" in CW op 437,125 MHz. In het geluidsfragment hoort men duidelijk de frequentieverschuiving als gevolg van het dopplereffect. Het bericht bevat informatie over de batterijspanningen, temperaturen enz. Daarbij wordt een verkorte vorm van morsecode voor de cijfers gebruikt die ook wel bij het uitwisselen van contestrapporten wordt toegepast.


Teken Cijfer Teken Cijfer
T 0 E 5
A 1 6 6
U 2 B 7
V 3 D 8
4 4 N 9

Bijvoorbeeld: in de achtste tekengroep staat: ANT. Dit komt overeen met het getal 190. Na omrekening via een formule geeft deze waarde het zendvermogen van de CW TX in milliwatt: ((10,9+190)^2)/40,1 = 1007 mW.

Klik hier voor meer informatie over amateursatellieten.

SOS Titanic

Toen de Titanic in april 1912 tegen een ijsberg aanvoer, werd via de vonkenzender een noodsignaal uitgezonden dat ongeveer moet hebben geklonken als in bijgaand geluidsfragment. In het bericht werd zowel het toen gebruikelijke CQD als het nieuwe SOS noodsignaal geseind.


DX

De oorspronkelijke betekenis van DX is 'lange afstand'. Hoe lang die afstand wel moet bedragen is subjectief én relatief: voor de nieuwkomer is iedere verbinding DX, en DX op HF dekt een totaal andere lading dan op VHF en UHF. De gemeenschappelijke noemer voor DX is: een "uitzonderlijke" verbinding, uitzonderlijk qua afstand, uitzonderlijk omwille van de zeldzaamheid van het tegenstation, enz... Hoe dan ook: "DX-en" is één van de meest intensief beoefende radioamateuractiviteiten. Het kan er daarbij heet aan toe gaan. Zodra een DX-station de kop opsteekt, wordt dit tegenwoordig wel ergens gemeld via het internet en gaan talloze VFO dezelfde richting uit! In het geluidsfragment gaat het er nog relatief rustig aan toe. Het betreft een station uit Kyrgyzstan in de 40m-band.

Aurora

Aurora is bekend als lichtverschijnsel: golvende lichtgordijnen aan de hemel. Maar het effect van aurora op radiosignalen is even spectaculair: op VHF worden het rauwe, sissende, sputterende signalen, erg moeilijk om te decoderen, behalve... in CW. Klik hier voor een voorbeeldfragment, hier voor een vertraagde weergave (tnx ON4AVJ).

Aurora wordt veroorzaakt door de interactie van deeltjes afkomstig van zonnevlammen (flares) met zuurstof- en stikstofatomen in de atmosfeer, in het bijzonder in de polaire regionen. Vanaf frequenties van circa 20 MHz ontstaat een 'schild' dat de signalen weerkaatst. De 10m-band bijvoorbeeld komt plots tot leven met zeer sterke signalen. Het effect is doorgaans beter waarneembaar op 50 en 144 MHz.

Meteoorscatter (MS)

Meteoren zijn stofdeeltjes van kometen die in onze atmosfeer terechtkomen en op een hoogte van circa 100 km een ionisatiespoor nalaten. Wie zegt "ionisatie", zegt "kans op weerkaatsing", dus richten we onze signalen naar dit geschenk uit de hemel in de hoop grotere afstanden te overbruggen. Het probleem: door de band blijft zo'n ionisatiespoor slechts enkele seconden actief. Vindingrijkheid tekent de radioamateur: we zenden het CW signaal razendsnel (1000 of meer tekens per minuut) uit en aan de ontvangstkant vertragen we het opnieuw. Dat is hetgeen je hier en hier kan beluisteren (tnx ON4AVJ).

Merk op dat meteoorcattercommunicatie in CW tegenwoordig nog zelden wordt toegepast. Nieuwe codes en technieken (FSK441, JT6M) zijn nu aan de orde.


Earth-Moon-Earth (EME)

EME- of "moonbounce" verbindingen maken gebruik van de maan als passieve reflector. De maan bevindt zich op een gemiddelde afstand van 384.000 km van de aarde. Het duurt ongeveer 2,5 s voor een radiosignaal om die afstand heen en terug te overbruggen. Dergelijke echo's zijn in het geluidsfragment te horen (tnx PA4FP).


QRSS


QRSS is een woordspeling op de Q-code QRS: "sein trager". QRSS is "extreem traag": seinsnelheden van 0,4 woorden per minuut of nog trager. Hoe sneller wordt geseind, hoe meer frequentieruimte het zendsignaal in beslag neemt. Voor QRSS geldt het omgekeerde: hoe trager de seinsnelheid hoe kleiner de bandbreedte. Hierdoor kan de ontvanger zeer smal worden ingesteld op een QRSS signaal: alle energie zit gebundeld in een kleine frequentieruimte. Door de ontvanger smal in te stellen, verbetert de signaalruisverhouding toe. Zoals men bij het kijken naar sterren of planeten een sterrenkijker gebruikt, kan men de ontvanger inzoomen op het gewenste signaal en de ongewenste signalen onderdrukken. Het gevolg is dat signalen met zeer weinig vermogen (milli/microwatts) kunnen worden ontvangen. Met "ontvanger" bedoelen we in feite een ontvangstsysteem, bijvoorbeeld een HF-ontvanger waarvan het audio is gekoppeld aan de geluidskaart van een (krachtige) computer waarop een audio spectrum analyser toepassing loopt. Immers: zelfs de smalste filters in een HF-ontvanger zijn nog veel te breed voor een QRSS signaal. Daarom roepen we de hulp in van DSP (Digital Signal Processing) technieken: software hakt het audiosignaal in uiterst fijne frequentiemootjes en toont die op het scherm. De afbeelding hierboven toont het 3 µW (microwatt) signaal van G3CWI op 7 MHz ('BEER') ontvangen in ON en volledig onhoorbaar via de hoofdtelefoon.

Kuststations verlaten CW

De meeste kuststations hebben het verkeer in CW tussen wal en schip intussen aan de kant gezet. Soms ging dit gepaard met nostalgische taferelen, zoals bv. in de allerlaatste CW-uitzending van PCH Radio Scheveningen (1998) of deze van Stockholm Radio SDJ (2002).

Grimeton Radio SAQ

Enkele keren per jaar wordt te Grimeton in Zweden de indrukwekkende 'Alexanderson' alternator in gang gedraaid om een bericht in CW op 17,2 kHz uit te zenden. Dit geluidsfragment is een opname van 24/12/2007, ontvangen via een eenvoudige binnenhuis-loopantenne en de software VLF-ontvanger in SpectrumLab (DL4YHF).


Telegrafie in de kunst

Morsecode blijkt ook een bijzondere aantrekkingskracht uit te oefenen op componisten. Iedereen kent onderhand wel de muzikale intro van de TV-serie "Inspector Morse", maar er zijn nog tal van andere voorbeelden, soms erg duidelijk, zoals in dit fragment (Kraftwerk, "Radioactivity"), dan weer goed verscholen (Mike Oldfield, CD "Amarok"). Andere voorbeelden: Roger Waters in "Kaos", Kate Bush in "Hounds of Love". In vele gevallen gaat het niet om een zijsprongetje, maar is het morsefragment een boodschap naar de luisteraar. Dat blijkt bv. uit het feit dat Kraftwerk in latere versies het CW bericht heeft gewijzigd, of dat men zich niet zomaar beperkt tot het obligate "SOS". Met andere woorden: de componist richt zich in het bijzonder tot ons, die de taal begrijpen. Wat een eer! En wat dacht u van deze CW serenades: Engels / Frans? Of van deze, goed verscholen CQ?


Een van de werken van Jean-Baptiste Ganne is de integrale lezing in morsecode van "EL INGENIOSO HIDALGO DON QUIJOTE DE LA MANCHA" van Cervantès. Het ganse oeuvre wordt via rood licht gesleuteld, hetgeen ongeveer 40 dagen in beslag neemt. Het werk werd o.a. vanop de Boekentoren in Gent uitgevoerd in april 2008.